İşyerinde Psikoterör : Mobbing

Çalışanı  yıldırmak yoluyla istifa etmesini sağlamak amacıyla sistematik olarak  yapılan psikolojik tacizin yeni adı mobbing. Mobning 01 11 2011 tarihli 6098 Sayılı Borçlar Kanunu ile “işgörenin kişiliğinin korunması” başlığı ile 417. maddesinde yer alan "İşveren, hizmet ilişkisinde işçinin kişiliğini korumak ve saygı göstermek ve işyerinde dürüstlük ilkelerine uygun bir düzeni sağlamakla, özellikle işçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları ve bu tür tacizlere uğramış olanların daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür “ şartıyla iş hukuku literarütüne resmen  girmiş bulunuyor.  

Mobbing; gelişmiş ülkelerde mesela  İsveç’te suç”, Finlandiya’da “psikolojik şiddet suçu”, Fransa’da 1 yıl hapis ve para cezası ile sonuçlanan suç olarak nitelendirilirken; Almanya’da mobbingin engellenmesi  için işçilere toplu sözleşmeyi ret hakkı veren işgüvencesi hakkı veriliyor.

Özellikle hiyerarşik yapılanmış gruplarda ve kontrolün zayıf olduğu organizasyonlarda gücü elinde bulunduran kişinin veya grupların kullandığı yöntem olan mobbing işyerinde şu şekilde işliyor:

Öncelikle bu durum çatışma çıkartılarak başlatılıyor, ancak bu çatışmalarda sıradan işyeri rekabetinden farklı olarak  hedef alınan kişiye psikolojik saldırılarda bulunuluyor ve ilerleyen zamanlarda kişinin kendisini suçlu ve güvensiz hissetmesine neden olunuyor.

Zayıf ve merkeziyteçi yönetime sahip kurumlarda yönetim boşluklarından istifade edilerek gruplar halinde de mobbing uygulanabiliyor. Söz gelimi işyerinde herkes tarafından tabiri caizse etiketlenmiş birden fazla insan olabiliyor . Genelde  bu olumsuz  görüntünün altından yatan gerçek neden malesef “mobbing” oluyor.  

Yönetim zafiyeti olan organizasyonlarda özellikle  beş yıl ve daha uzun çalışma süresine sahip kişiler hedef alnıyor. İşgörenlerin işten çıkarılması durumunda işçinin artan tazminat maliyetlerine karşılık işten kendi kendine ayrılmasını sağlamak amacıyla da mobbing  bizzat yönetimin telkini ile uygulanıyor. Mobbingin gizlenmesi ya da görmezden gelinmesi,  tepe yönetim tarafından duruma aslında göz yumulması ve desteklenmesi anlamına geliyor. Bir sure sonra hedeflenen mobbingzede kendisini doğru ifade edememesi nedeniyle mobbingi uyglayan kişi/kişilerce   mesai arkadaşları arasında “uyumsuz”, “zor” veya “ruhsal sorunları olan biri”olarak  yansıtılıyor.  Mobbing  uygulayanlar kurbanlarına genelde şu şekilde yaklaşılmaktadır.   

• Mobbingzedeye  sürekli olarak sözlü tacizde bulunulması
• Kendisine tehditler savurulması,
• Mobbing mağdurunun yaptığı önemsiz ya da var olmayan hataların büyütülmesi;
• Mobbing mağduruna yönelik haksız eleştiriler,
• Mobbing mağdurunun kişiliğine yönelik eleştiriler sözle değersizleştirilme çabası
• Mobingzedeye çok farklı anlama çekilebilecek konuşmalar yapılması,
• Mobbing mağduruna kara mizah kullanılarak alay edilmesi,
• Mobbing mağdurunun hiç nedeni yokken işten çıkarmayla ya da cezayla tehdit edilmesi,
• Mobbing mağdurunun başarısının engellenmesi  ve iyi yaptığı işlerin elinden alınması,
• Mobbing mağdurunun yükselme yollarının kapatılması,
• Mobbing mağduru hakkında asılsız iddialar çıkarılması, arkasından konuşulması, dışlanması,
• Mobbing mağdurunun yapmakta olduğu iş mantıklı gerekçelere dayatılmayıp üzerine sadece angarya yığılması ve sonuç alınması neredeyse imkansız olan işleri yapmak zorunda bırakılması
•  Mobbing mağdurunun işyerindeki sosyal ilişkilerine engel konulması  (söz gelimi kurbanının bir mesai arkadaşıyla yaptığı görüşmeleri mobbing uygulayan grup veya kişiler tarafından engellenmesi)
• Mobbing mağduru hakkındaolumsuz eleştiriler yapılması, mağdurun işi dışında özel yaşantısının ve kişilik sınırlarını ihlal edilmesi
• Mobbing mağdurunun daha önce verimli olduğu veya verimli olabileceği iş dalında ilerlemesinin engellenmesi

Eğer işyerinizde  yukarda sıralanan yaklaşımların bir kaçına maruz kalıyorsanız ve bu altı aydan uzun sürüyor ve baş eğemediğiniz bir çatışma var ise size de mobbing uygulanıyor demektir. Eğer bir mobbing mağduru olduğunuzu düşünüyorsanız iseniz öncelikli olarak yapmanız gereken şey; size yöneltilmiş olan tüm bu tacizlerin, yani mobbingin ve bunu uygulayanları farkına varmak olmalıdır. Bunun sıradan işyeri çatışmalarının dışında bir olgu olduğunu kabul etmeli ve size yönetilmiş olan ya da isnad edilen tüm olumsuz tanımlamaları içsel olarak ret etmeli bunların dışardan dayatılan duygular olduğunu farkında olmalısınız. Suçu kendinizde aramayı bırakmalı ve karşı tarafa bunun farkında olduğunuza dair doğrudan mesaj vermeli veya tutumunuz ile bunu anlamalarını sağlamalısınız. Şayet işyeriniz, kurumsal bir örgüt yapısına sahip ise çatışmaların çözümü için amirinizden yardım istemelisiniz. En önemlisi de yazılı olarak tarif edilmiş işlerinizin dışındaki işleri yapmamalı bunun duşunda verilen önceliksiz işleri yapmak zorunda bıraklırsanız da bunu mutlaka yazılı istemelisiniz. Eğer imkanınız varsa psikolojik yardım ve hukuki destek almalısınız. Size yapılmış olan tüm olumsuz dayatmaların, mobbingi yapan kişi /grubun sizinle ilgili bu tutumun gösteren her türlü e posta yazışmanın ve kaydın birer kopyasını işyerinizin dışında bir dosyada saklı bulundurmanızda fayda var. İlerde  hukuki çözüm aramanız halinde bunlar oldukça işinize yarayacaktır.   Yeni bir iş için "akıllıca” bir çıkış planı yapmalısınız yazılı kanıt ve mümkünse tanık desteği toplamalısınız. Ayrıca yasal haklarınızın farkına varmalısınız.

Eğer bir mobbing mağduru iseniz bu durumu onur meselesi haline getirmemelisiniz. Unutmayın ki meyva veren ağaç taşlanır.  Bu durumu niteliklerinizin farkına varmanız için değerlendirebilir ve yeni bir iş arayışına girerseniz bir süre sonra örgüt yapısı şu anda çalıştığınız yerden nispeten daha güçlü olan bir yerde işe başlayabilirsiniz. İnsani değerini örgütün değer yargıları olarak işlemeyi başarmış kurumların ya da yöneticilerin bulunduğu bir işyerinde çalışma fırsatını yakalayabilirsiniz.

Bu konuda "canım  çok yandı" diyorsanız  da bununla ilgili hukuki haklarını arayan işgörenlerin emsal davaları mevcut,  bu davaları araştırıp  hukuki çözümle de hakkınızı arayabilirsiniz. Bir de  özellikle bu konu üzerinde çalışan  “mobbingle mücadele derneği “  adından bir dernek var. Dernek yetkililerinden destek alabilir ve diğer mağdurlar ile  tecrübelerinizi paylaşmak yoluyla sıkıntılarınızı hafifletebilirsiniz.